Historie en achtergronden van Zielhorst
Met dank aan o.m. Archief Eemland

Geschiedenis

Voordat de wijk Zielhorst werd gebouwd, zag het gebied er zo uit:

Onderin deze foto zie je de spoorlijn naar Amersfoort, die van rechts vanuit Zwolle komt. Vanuit de linkerhoek loopt een bochtige weg. Dit is de Schothorsterlaan, die doorloopt naar het huidige Jazz-gedeelte van de wijk Schothorst.

Aan de bovenkant van de foto ligt Hoogland. Bij het gele vlak rechts staat nu het ‘Russisch paleisje’.

Alle groene en beboste velden van toen zijn inmiddels bebouwd, waardoor veel boerderijen zijn verdwenen!

De woning aan de linkerkant op de onderste foto is het Inloophuis. De andere bebouwing op de foto bestaat niet meer.

De eerste bewoners van onze wijk

Na de opgraving (1992-1993) heeft een vroegere bewoner van boerderij Groot-Emiclaer, G. Hilhorst, uitgebreid archiefonderzoek naar Emiclaer gedaan. Hiermee kan hij aantonen dat huize Emiclaer, het Rijksmonument, inderdaad niet eerder bewoond was dan de 17de eeuw. De eerste bewoners, de familie Foeyt, hebben hier tussen 1640 en 1650 een huis, een buitenplaats, laten bouwen, welke datum goed overeen komt met de archeologische bevindingen.

Meer informatie hierover vindt u bij de Historische Kring Hoogland.

De naamgeving

De wijk Zielhorst dankt zijn naam aan een Hooglandse boerderij uit de middeleeuwen. De naam is opgebouwd uit de Middelnederlandse woorden ‘sijl/zijl/siele’ en ‘horst’. Sijl is een sluis of waterlozing en een horst is een hoogte in een drassige omgeving.

Bodemvondsten

Het gebied ten noorden van de historische stadskern van Amersfoort werd in de prehistorie tamelijk druk bewoond. De meeste en oudste bodemvondsten zijn gevonden in Zielhorst, tussen de Schothorsterlaan en de Laan naar Emiclaer. Uit de Midden-Steentijd (9.000-4.500 v.C.) zijn vuurstenen gebruiksvoorwerpen als zeer kleine mesjes en boortjes gevonden, maar ook kuilen waarin vuur van huizen en begraafplaatsen is aangetroffen en uit de Romeinse tijd een terra sigillata kom (ca. 200 n. C.).

Aardewerkresten van middeleeuwse oorsprong zijn gevonden bij boerderij De Oude Hoef, waar nu sporthal Zielhorst staat. Tot op heden is dit de enige plek binnen de gemeente Amersfoort waar bewijzen voor bewoning in de achtste en negende eeuw gelokaliseerd zijn.

Op deze kaart zie je Nederland in ongeveer het jaar 900.

Op de “Veluwe” zijn in een groot dekzandgebied stuwwallen zichtbaar. Je ziet ook hoe verschillende beken zich verenigen tot de huidige Eem, die naar de voormalige Zuiderzee (nu IJsselmeer) stroomt.
(Bron: www.amersfoort.nl/archeologie).

Malenhoeve Zielhorst

Vanaf ongeveer het jaar 800 vestigden kolonisten zich op de hooggelegen zandgronden van het ‘Hogeland’. Het grondgebied van de wijk Zielhorst hoorde bij het gerecht (te vergelijken met de tegenwoordige gemeente) Emiclaer. De boeren die het land bewoonden en ontgonnen, werkten samen met andere boeren uit de omgeving in een zogenaamd maalschap. Een dergelijk genootschap had als doel om gemeenschappelijke gronden te gebruiken volgens bepaalde afspraken.

Ontginningen

De ontginningen zijn gestart in de tiende en elfde eeuw in de vorm van Strookverkavelingen. De voornaamste ontginningen dateren uit de twaalfde eeuw en toen ontstonden: Duist, Langerijst, Calveen en waarschijnlijk ook Nieuwland. Ook boerderij Zielhorst was een zogenaamde malenhoeve. De boerderijen van de maalschap bezaten kavels op de woeste veengronden, daar waar Hooglanderveen en Vathorst te vinden zijn. Tot 1842 stond bij de boerderij Zielhorst ook een herenhuis. Dit lag tegen de knik in de Albert Schweitzersingel, ter hoogte van de Zielhorsterlaan. In 1985 is de hoeve gesloopt om plaats te maken voor het ouderencentrum Over Seldert 2 (de polder Overzeldert ligt overigens in Hoogland-West).

Nieuwbouwwijk

Het gebied van de wijk Zielhorst behoorde tot 1974 bij de gemeente Hoogland, die in dat jaar werd opgeheven. Als tweede nieuwbouwwijk van Amersfoort-Noord na de wijk Schothorst, is Zielhorst voor het merendeel gebouwd tussen 1987 en 1991. Er werd gestreefd naar een nieuw architectonisch beeld. Om de vreselijke saaiheid van de woonwijken uit de jaren zestig en zeventig te overwinnen bereidden gemeente en een aantal bedrijven in 1988 samen het ‘etalageproject’ voor. Zeven maquettes van modelvilla’s moesten de juiste kopers trekken.

Verkaveling

Een terrein werd verkaveld en de eigenaar van de nieuwe bouwgrond kon een architect kiezen uit een lijst die de initiatiefnemers hadden opgesteld. Ze begonnen met de zogenaamde Vlinderbuurt. De wijk Zielhorst bestaat daarnaast uit de muziekinstrumentenbuurt, de theologen/filosofenbuurt en de architectenbuurt. Dit komt tot uiting in de straatnamen van deze buurten.

Tegenwoordig benoemen we de buurten in de wijk als volgt.

• Architectenbuurt-Oost
• Architectenbuurt-West
• Erasmusstraat
• Muziekbuurt-Noord
• Muziekbuurt-Zuid
• Vlinderbuurt
• Sportpark Zielhorst

Door haar ligging aan de rand van park Schothorst en aan de vijver tussen Kattenbroek en Zielhorst heeft de wijk een groen karakter. Bovendien zijn veel voorzieningen binnen handbereik, zoals NS-station Schothorst, winkelcentrum Emiclaer en sportpark Zielhorst.

Historische straatnamen

De Emiclaerseweg en de Laan naar Emiclaer herinneren ons aan de maalschap van Wede en Emiclaer (oorspronkelijke naam van de maalschap van Hoogland), het gerecht Emiclaer en de middeleeuwse boerderij met dezelfde naam. De Heideweg is de voormalige verbindingsweg met Hooglanderveen, ontstaan na het graven van de Malewetering.

Wijk Zielhorst nu (zomer 2016)

Zielhorst is goed bereikbaar, vlakbij de A1 en de A27. De wijk heeft veel water en veel groen. Er zijn goede voorzieningen op korte afstand, zoals het NS-station Schothorst, winkelcentrum Emiclaer, een gezondheidscentrum en het sportpark Zielhorst.

Zielhorst heeft ruim 8300 inwoners, verdeeld over 3412 huishoudens. Van de inwoners is 26 procent jonger dan 20 jaar en 13 procent 65 jaar of ouder. Het gemiddeld besteedbare inkomen bedroeg in 2013 ongeveer € 38.700. Dat lag ruim € 1.500 hoger dan het gemiddelde besteedbare inkomen in Amersfoort.

Toch heeft de recessie ook Zielhorst getroffen. In 2015 bleek dat er 400 werkzoekenden waren tussen 15 en 64 jaar, en dat 96 mensen gebruik maakten van bijstand.

In de wijk staan in totaal 3310 woningen. Daarvan is 64,7 procent een koopwoning. De gemiddelde woz-waarde bedroeg in 2015 € 214.000.

Men woont graag in Zielhorst. In 2015 gaven de wijkbewoners Zielhorst een 7,6 en scoorden de woningen gemiddeld een 8. 87 procent van de bewoners voelt zich ook medeverantwoordelijk voor het leefbaar houden van de wijk, maar men vindt ook dat de sociale cohesie beter kan – die scoort (slechts) 6,5.

Buurtproblemen vallen mee: het grootste probleem wordt gevormd door onvoldoende parkeerruimte. Op plaats 2 volgt te hard rijden, op 3 hondenpoep.

Onderzoeken in de wijk

De meest recente informatie over de wijk (in cijfers) is te vinden op de gemeentelijke Wijkatlas Zielhorst.